Статьи
Бошланғич масалалар дифференциал тенгламалар назариясининг асосий масалаларидан биридир. Бу масалаларни ҳал қилиш, айниқса, тенглама тартиби катталашиб борган сари қийинлашиб боради. Ушбу мақолада гиперболик типдаги олтинчи тартибли махсус кўринишдаги бир тенглама учун бошланғич масала ёритилган.
#гиперболик типдаги тенглама #олтинчи тартибли дифференциал тенглама #бошланғич масала
Бошланғич масалалар дифференциал тенгламалар назариясининг асосий масалаларидан биридир. Бу масалаларни ҳал қилиш, айниқса, тенглама тартиби катталашиб борган сари қийинлашиб боради. Ушбу мақолада гиперболик типдаги олтинчи тартибли махсус кўринишдаги бир тенглама учун бошланғич масала ёритилган.
#гиперболик типдаги тенглама #олтинчи тартибли дифференциал тенглама #бошланғич масала
Мақолада математик анализнинг муҳим мавзуларидан ҳисобланган хосмас интеграллар, уларнинг турлари ва ҳисоблаш усулларини ўрганиш бўйича баъзи бир мулоҳазалар ёритилган. Бундан ташқари мақолада ҳар бир турга доир мисоллар ечимлари билан келтирилган.
#аниқ интеграл #узлуксиз функция #чегараланган функция #узилишга эга бўлган функция #интеграл йиғинди
Мақолада пахтани жинлаш вақтида толадан ажраган чигитларнинг хомашё валигининг марказий қисмига йиғилиши жараёни ўрганилган. Шунингдек, толадан ажраган чигитнинг ишчи камера ўртасига йиғилиш сабаблари ҳамда хом ашё валигининг зичлигини унинг оғирлигига таъсири аниқланган.Толадан ажраган чигитларнинг тезроқ ишчи камерадан чиқариб юбориш бўйича тавсиялар берилган.
#колосник #тола #пахта #чигит #хомашё валиги
Мақолада қутбланган ёруғликнинг физик характеристикаларини аналитик ифодалашнинг Стокс усули баён этилган бўлиб, бу усулни келтириб чиқариш йўли оммабоп тарзда таҳлил этилган.
#қутбланган ёруғлик #чизиқли қутбланган ёруғлик #айланма қутбланган ёруғлик #эллиптик қутбланган ёруғлик #қутбланиш даражаси #фазалар фарқи
Мақолада ҳозирги кунда ишлаб чиқарилаётган замонавий синтетик кир ювиш воситаларининг кимёвий таркиби ва шу таркиб асосида уларга товар кодлари беришнинг аҳамияти тўғрисида маълумотлар келтирилган.
#товар #синтетиккир ювиш воситаси #энзимлар #алкилбензосульфонатлар
D-Fe3 2M2�O (RCOO) 6 (H2O) 3 формула · nH2O (M = Mn, Ni, Co, Cu) Heisenberg-Dirac-van-Fleck моделибўйича 4.2-300 K ҳарорат оралиғида ўлчанган ва бирикмалар m3-оксоксокластер тузилишига эга эканлигини кўрсатган.
#темир (III) #ацсетат #галоген #ацетати #ЭПР-спектри #μ3-оксокластер #алмашинувчи интеграл
Мақолада шоколаднинг таркиби, турлари, унга меъёрий ҳужжат бўйича қўйилган талаблар келтирилди. Айрим шоколадларнинг физик-кимёвий ва сифат кўрсаткичлари текширилиб, натижалар олинди.
#намлик #шоколад #органолептик кўрсаткичлар #физик-кимёвий кўрсаткичлар #озуқавийлик қиймати #куллик
Мақолада оҳорловчи крахмал гели қовушқоқлигини турли модификаторларга ва турли ҳароратга боғлиқлиги ўрганилди. Оҳорловчи таркибидаги ПВС концентрациясининг оҳорланган калава ип кўрсаткичларига таъсири аниқланди. Ишлаб чиқилган оҳорловчи таркибининг самарадорлиги пахта толали калава ипларни охорлашда асосий кўрсаткичлари ўрганилди.
#таркиб #композиция #крахмал #қовушқоқлик #полимер #калава #оҳор #ишқор #ПВС #елимлаш #юкдаги узулувчанлик
Мақолада косметик кремларнинг таркибини ўрганиш натижалари келтирилган. Сифатсиз товарларнинг инсон саломатлиги ва мамлакат иқтисодиётига салбий таъсири асослаб берилган. Маълумотлар сифатини аниқлашнинг замонавий органолептик ва физик-кимёвий усуллари ишлаб чиқилган ва божхона амалиётида жорий қилинган.
#сифат #барқарорлик #косметик крем #органолептик индекс #сув ва учувчи моддаларнинг массаси улуши #эркин ва боғланган ишқорнинг масса улуши
Maqola reklamaning mazmuniy mohiyati dominantasi bo‘lmish imperativlik, ya’ni undash, da’vat qilish, ishontirish ma’nosining o‘zbek tilida ifodalanish usullari, mexanizmlari va qonuniyatlarini ilmiy ochib berishdan iborat maqsadning bir qismi sifatida yuzaga kelgan. Mana shu maqsadda tavsiflash, tasniflash, assotsiativ, komponent va kontekstual tahlil, struktur-funktsional tahlil kabi metodlardan foydalanilgan. Natijada o‘zbek tili tabiatida inversiya xabar mazmunining uslubiy bo‘yoqdorligini oshirib, uni odatdagi vaziyatdan hissiy holatga olib chiqishda maqbul usullardan biri sanalishi va uning reklama matnlaridagi o‘rni haqida so‘z yuritiladi. Shuningdek, imperativlik, yaʼni undash, daʼvat qilish, ishontirish maʼnosining o‘zbek tilida ifodalanish usullari, mexanizmlari va qonuniyatlarini ochib berishda gapdagi so‘z tartibi masalasi batafsil yoritib berilgan. Maqola yakunija muallif tashviqiy-siyosiy va reklama matnlariga xos elliptik konstruksiyalar aynan o‘zining ixcham, tugallanmaganlik shaklida ekanligi bois to‘liq, tugallangan jumlalarga qaraganda shaxsning e’tiborini ko‘proq o‘ziga tortishi bilan xarakterlanadi. Kogeziya vositalari (elliptik sintaksis, sintaksik parallelizm, leksik-grammatik takrorlar) transaksiyani qayta tiklash orqali semantik lakunani ta’sirchanligini pasaytiradi. Ushbu vosita shaxsni o‘zga tilga oid lisoniy muhitga o‘tkazish illokutiv kuchiga ega bo‘lib, matn talqinida retsipientni ham “sherik qilish” effektiga erishish imkonini beradi, degan xulosaga keladi.
#reduplikatsiya #inversiya #reklama matni #reklama tili #imperativlik
Maqolada o‘xshatish munosabatini ifodalovchi lisoniy vositalar va ularning bir butun tizimni tashkil etishi, bu jarayonda til va nutqning turli birlik va ifoda vositalari ishtirok etib fikrning obrazliligini, ta’sirchanligini, fikrni tez va oson yetkazilishida muhim o‘rin tutishi haqida fikr yuritilgan. Tilda o‘xshatish munosabatini ifodalovchi lisoniy vositalar doirasi bir muncha keng bo‘lib, ushbu maqolada taqqoslash usuli orqali fikrlar bayon etilgan.
O‘xshatishning shakliy ko‘rsatkichlari o‘xshatish qurilmasida yangi so‘z hosil qilish, qo‘shimcha ma’noni berish, gap bo‘lagi vazifasini bajarish uchun xizmat qiladi. Bu jarayonda til va nutqning turli birlik va ifoda vositalari ishtirok etib fikrning obrazliligini, ta’sirchanligini, fikrni tez va oson yetkazilishida muhim o‘rin tutadi.
#morfologik #leksik #O‘xshatishlar #sintaktik vositalar #subyekt #asos #etalon
Мақолада кимё фани ривожланиш тарихи, унинг босқичлари, қадимги алломаларни кимёвий тажрибалар борасида олиб борган ишлари, мактаб кимёвий экспериментини такомиллаштириш масалалари бўйича олиб борилган ишлар шарҳи ҳамда уй тажрибаларини ўқувчиларнинг экспериментал кўникмаларини шакллантиришни такомиллаштиришга қаратилган илмий-тадқиқот ишлари натижалари келтирилган.
#тажриба #алкимё #кимё #ривожланиш босқичлари #кимёвий эксперимент #уй тажрибалари
Mazkur maqolada so‘z yasalishining kognitiv aspekti masalalari haqida so‘z boradi. Tadqiqot maqsadi tub, yasama hamda qo‘shma so‘zlarning kognitiv asosini aniqlashdan iborat. Tadqiqotda konseptual tahlil va kognitiv modellashtirish metodlari qo‘llanildi. Kognitiv model asosida yasalgan so‘zlar inson bilimining verballashuvi tarzida talqin qilinadi. Shuningdek ikkilamchi inerpretatsiya kognitiv faoliyat sifatida ko‘rilib, lingvistik ijodkorlikka asoslanadi va bilimlarni qayta ishlashda selektivlikni o‘z ichiga oladi.
#so‘z yasalishi #konsept #tub so‘z #yasama so‘z #qo‘shma so‘z #manba maydoni #maqsad maydoni
Мақолада ўзбек ва турк халқларининг сиёсий, иқтисодий ва маданий-гуманитар соҳалардаги ҳамкорлигида янги даврнинг бошланиши, уни вужудга келтирган умумий тарих, қардошлик муносабатлари ҳамда икки халқнинг миллий урф-одатларидаги уйғун жиҳатлар тадқиқ қилинган.
#дипломатия #урф-одат #ҳамкорлик #халқ дипломатияси #халқаро алоқалар #ўзбек халқи #турк халқи #анаъана
So‘z o‘yinlari har bir tilda turlicha namoyon bo‘ladi. Ushbu maqolada o‘zbek milliy so‘z o‘yinlari haqida ma’lumot beriladi. Shuningdek, o‘zbek milliy so‘z o‘yinlarining turlari hamda o‘ziga xos xususiyatlari reklama matni misolida tahlil etiladi. So‘z o‘yinlarining til sathlarida namoyon bo‘lishi, uning “fonostilistik o‘yin”, “fonografik o‘yin”, “leksik-semantik o‘yin”, “morfologik o‘yin”, “sintaktik o‘yin” kabi turlari haqida to‘xtalish bilan birga, reklama matnini shakllantiruvchi asosiy stilistik figura sifatida so‘z o‘yinlari nutqning emotsional-ekspressiv jihatlarini namoyon etishi lisoniy dalillar bilan asoslab beriladi.
#askiya #reklama #o‘zbek milliy so‘z o‘yini #so‘z o‘yini #kalambur #latifa #payrov
Мақолада мустақиллик йилларида Ўзбекистон архивларининг МДҲ мамлакатлари ва олис хориж давлатлари билан ҳамкорлик алоқалари ёритилади. Муаллифлар конкрет фактик материаллар асосида республикамиз архив идоралари ва муассасаларининг хорижий ҳамкорлар билан олиб бораётган икки томонлама ва кўп томонлама алоқалари, ушбу ҳамкорликнинг ижобий натижаларини кўрсатиб берадилар.
#интеграция #шартнома #рақамлаштириш #битим #меморандум #Халқаро Aрхивлар Кенгаши #EURASICA #Америка Холокост хотира Кенгаши #“Росархив” агентлиги #TIСA #“Жаҳон хотираси” дастури
Maqolada nutq hodisalaridan biri “argo”ning definitsiya masalasi mahalliy va xorij tilshunoslarining talqin va tahlillari asosida yoritib berilgan. Unda tilshunos-olimlarning bu so‘zning etimologiyasi, ya’ni qachon, qaysi tildan kirib kelganligi, unga bergan ta’riflari va uning talqinidagi tafovutlar, shuningdek, bu termindan jamiyatning qaysi tabaqa vakillari (quyi, yuqori) yoki ijtimoiy guruhlari tomonidan foydalanishi misollar yordamida izohlangan.
Maqolaning tahlil va natija qismida, tilshunos-olimlarning talqin va tahlillari “argo”ni ikki (2) yo‘nalishga ajratish mumkin ekanligini, ya’ni: a) “argo” jamiyatning qo‘yi tabaqa vakillari nutqida ko‘zatilishi mumkin bo‘lgan til hodisasi va b) “argo” turli soha vakillari tomonidan foydalaniladigan “maxsus so‘z va iboralar” ekanligi ta’kidlangan.
#nutq hodisasi #definitsiya masalasi #argo #maxsus ibora #lingvistik qatlam #lingvistik hodisa #kasbiy yoki ijtimoiy guruhlar #semantik munosabatlar #so‘z shakllanishi munosabatlari #yopiq leksik tizim #umumiy jargon #o‘g‘rilar jargoni
Мақолада Ўзбекистон ССР ташкил этилганидан сўнг қайта тузилган Ички ишлар халқ комиссарлиги таркибида фаолият юритган милиция органлари ходимларининг таркибий тузилиши, жумладан, ички ишлар тизимининг марказий идоралари ҳамда вилоятларда хизмат қилган раҳбар ва оддий ходимларнинг миллий таркибий тузилиши бирламчи архив ҳужжатлари асосида таҳлил этилган.
#тизим #таркиб #кадр #давлат #ҳуқуқ #бошқарув #курс #қонун #ҳудуд #фармон #фармойиш #низом #ҳукумат #қарор #республика #милиция #ҳужжат #буйруқ #ходим #ИИВ
Maqolada chet tillarini o'rgatishda madaniyatning ahamiyati ko’rsatib o’tilgan va chet tili sinfida madaniyatni o'rnatishda foydalanish uchun kerat bo’ladigan ba'zi strategiyalar taklif qilingan. Maqolada mutaxassislar tomonidan xorijiy til darslarida madaniyatni ham qamrab olishga bo’lgan munosabatlari yoritib berilgan. Bundan tashqari, madaniyati o’rgatish bilan bog'liq muammolar muhokama qilinadi va ularni keltirib chiqaradigan sabablar ko'rsatiladi. Til madaniyat doirasida rivojlanganidek, madaniyat ham til orqali keng tarqaladi, ular bir-biridan ajralmasdir, bu tillarni o'rgatishda teng darajada ta'kidlanishi kerak. Maqolada tilni bilish darajasiga erishish va maqsadli madaniyat bo'yicha talabalar bilimini oshirish o’qitish usullarni jalb qilish taklif etiladi.
#Madaniyat #malaka #ko'rinish #asl materiallar #mnemonik qurilmalar #maqsadli madaniyat #birikmalar #idiomalar
Мақолада 1897-1920 йиллардa Россия империяси ва кейинчалик Совет ҳукуматининг Туркистон аҳолини рўйхатга олиш бўйича мустамлакачилик хусусияти ҳақида сўз боради. Бундан ташқари, мақолада турли хил дастлабки манбаларни таққослаш асосидаРоссия империясива Совет ҳукумати томонидан қўйилган мақсадлар ҳам тушунтирилган. Ушбу мақолада йиллар давомида амалга оширилган тадбирларнинг якуний натижалари бўйича иқтисодиётни олдиндан режалаштириш ва келгуси ишларни минтақалар (асосан, маҳаллий аҳоли)га тақсимлаш, буларнинг охирида тўпланган якуний статистик маълумотлар асосида амалга оширилади. Мақолада, шунингдек мамлакатда аҳолини рўйхатга олишнинг баъзи камчиликлари учун бир қатор илмий хулосалар келтирилган.
#шаҳар #туман #қишлоқ #доимий аҳоли #зичлиги #аҳолининг табиий ўсиши #аҳолини рўйхатга олиш ҳодисаси #рўйхатга олиш дастури #аҳолининг умумий сони #миллати #статистик маълумотлар
Ko’p turdagi muzey faoliyat turlarini va ularning muzeylarda joriy etish orqali madaniy merosni kuchaytirish borasidagi rolini aniqlash. Maxsus tadqiqot sohasida ma’lumot yig’ish uchun ikki xil metoddan foydalanilgan. Birinchi metod-muzey ma’sullari va marketologlari bilan suhbat, ikkinchisi- tashrif buyuruvchilar o’rtasida o’tkazilgan so’rovnoma.
Bu tadqiqot ishidan ko’pgina taklif-mulohazalar olinishi mumkin; bu maqolada muzey mashg’ulotlarining keng turlari tadqiq qilingan, Muzey vakillari bu kuchaytiruv usullaridan odamlar orasida muzeylarning ijtimoiy mavqeyini yaxshilash borasida foydalanishi mumkin. Zamonaviy texnologiya asrida ko’p sonli tashrif buyuruvchilarni o’ziga jalb etishi uchun muzey mashg’ulot turlari yanada novator bo’lishi lozim. Ko’pchilik muzeylar zamonaviy dunyoning innovative g’oyalari hamda kutilmagan o’zgarishlariga moslashmoqda.
#Sharxlash #ko’ptarmoqli sensorlashgan ustaxonalar #tashrif bu yuruvchilarning hissiy motivatsiyasi #yetakchi rahnamoligidagi sayr #qayta yaratish jarayoni #ta’limiy ahamiyatga ega sayohat
Мақолада XIX аср иккинчи ярми – XX аср биринчи чорагида Туркистонда ўзбек ва татар маърифатпарварларининг турли жабҳалардаги муносабатлари акс этган. Татар маърифатпарварлари Туркистонга рус адабиёти, технологиялари, театрнинг кириб келишида, газета ва журналларни чоп этишда ташаббус кўрсатганликлари ва ўз фаолиятларини ўзбек маърифатпарварлари билан ўзаро ҳамкорликда амалга оширганликлари келтириб ўтилган.
#Туркистон #жадидчилик #Россия Империяси #маърифатпарварлар #татар #янги усул мактаби #европача театр
Mazkur maqolada so‘zni turli kontekstda o‘qitish orqali o‘quvchining so‘z boyligini rivojlantiruvchi o‘quv topshiriqlari amaliy jihatdan tadqiq qilingan. Ushbu topshiriqlarni ona tili darsliklariga tatbiq etish tavsiya etilgan. O‘quvchi nutqining muhim ko‘rsatkichlaridan biri uning so‘z boyligidir. Maqolada 7 yoshdan15 yoshgachabo‘lgan bolalar o‘rtasida amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazilgan va natijalari yozilgan. Natijalarga ko‘ra, hozirgi kunda ona tili ta’limi bo‘yicha Davlat ta’lim standartiga ko‘ra uch omil: ijodiylik, mustaqil fikrlash, fikr mahsulini nutqiy vaziyatga mos ravishda og‘zaki va yozma shakllarda to‘g‘ri, ravon ifodalash ko‘nikmalarini shakllantirish va rivojlantirishga erishish muhimligi isbotlangan.
#lug‘at boyligi #so‘z kuchi #til ta’limi #kontekstda o‘qitish
Мақолада урбанизация жараёнининг кенгайиши ва чуқурлашиши натижасида яратилган "шаҳарлашган жамият"нинг шаклланиши кўриб чиқилади. Тарихий, замонавий, хорижий, маҳаллий кўп тармоқли ёндашув асосида тадқиқотлар асосиййўналишлар ва истиқболлар нуқтаи назаридан ўтказилди.
#урбанизация #"шаҳар жамияти" #кўп ўлчовли ёндашув #"ақлли шаҳар" #можаролар #қарши-урбанизм
Qanotli soʻzlar milliy va dunyo madaniyatida alohida oʻringa ega boʻlib, ular sayqallangan shaklda mashhur faylasuf, olim, yozuvchi va davlat arboblarining fikrlaridir. Ular asrlar osha tildan-tilga oʻtib, nutqimizni bezab kelayotgan ma’nodor til birligi sanaladi. Quyidagi maqolada turli xarakter-xususiyat va holatlarni loʻnda ifodalashga xizmat qiladigan sermazmun va obrazli ifodalar, ya’ni qanotli soʻzlar va ularning sitatalardan farqi borasida soʻz yuritiladi.
#sitata #manba #muallif #qanotli soʻz #obrazli #ma’nodor #umumlashtiruvchi
Мақолада лирик шеърнинг шаклланишида топохроноснинг ўрни ҳақида сўз юритилади. Бунда макон- замоннинг лирик композицияни ташкил этиш хусусияти, маконий деталларнинг, лирик кечинманинг ўсиб бориши, лирик субъект ўй-фикрлари ифодасидаги аҳамиятига алоҳида диққат қилган. Муаллф Ҳабибулло Саид Ғани, Усмон Азим шеърлари ёрдамида лирик топохроноснинг функцияларини очиб берган.
#ижодий жараён #кечинма #образ #деталь #вақт #топос #лирик композиция #топохронос
Ushbu maqolada o‘zbek tilshunosligida fundamental ahamiyatga ega bo‘lgan frazeologik birliklar haqida, ularning semantik tuzilishi tilning lug’at boyligini ko‘rsatuvchi muhim xususiyatlardan biri ekanligi haqida so‘z yuritiladi.
Frazeologik birliklarni o‘rganishning metod va usullari juda ko‘p. Xususan, struktural-tipologik metod, variatsion metod, kontekstologik metod, komplikativ metod va boshqa shu kabi metodlar frazeologik birliklarni o‘rganishda juda muhimdir.
Maqolada barcha tillarda barqaror so‘z birikmalari mavjud bo‘lib, ulardan foydalanish orqali nutqdagi fikr ma’nosi anglashilishi borasida ham fikr-mulohazalar yuritiladi. Shuningdek, fors tilida qo‘llanuvchi ayrim frazeologizmlar va ularning o‘zbek tilidagi muqobillari haqida to‘xtalib o‘tiladi.
#frazeologik birliklar #o‘zlashgan so‘zlar #tilning leksik boyligi #semantic o‘zgarishlar #til leksikologiyasi
Maqola zamonaviy tilshunoslikdagi "axborot texnologiyalari nutqi" tushunchasini aniqlashga qaratilgan.
Maqolada tilning aloqa tizimi va vositasi sifatida axborot texnologiyalari sohasi bilan aloqasi, ularning o'zaro ta'siri tahlil qilinadi. Maqolada axborot texnologiyalari, shu jumladan aloqa, kompyuter va Internetdan foydalanish bilan bog'liq ba'zi lingvistik hodisalarni o'rganishga yondashuvlarning lingvo-pragmatik tadqiqotlari mavjud. “IT diskursi” ta’rifi ham ushbu sohaga oid barcha mavjud tadqiqotlar, ham muallifning turli tadqiqot usullariga asoslangan shaxsiy xulosalari asosida berilgan.
#diskurs #Internet muloqot #Kompyuter vositasida muloqot #Internet tili #kompyuter diskursi
Maqola mustaqillik davri neym neologizmlarining tavsifiy talqiniga bag‘ishlangan. Unda neymlarning shakllanishida manba til o‘zlashmalarining o‘rni hamda milliy nom tanlashning istiqbolli yo‘llari ergonimlar misolida o‘rganilgan. Tahlil jarayonida savdo maskani nomlariga alohida sistema sifatida yondashilgan. Neymlarning mohiyati, soha sifatida shakllanishining muhim jihatlari aniq misollar asosida yoritib berilgan. Dunyo amaliyotidagi nomlashning yangi modellari tilshunos, marketolog, psixolog va huquqshunos kabi soha vakillarining vazifasiga aylanayotgani izohlab o‘tilgan. Neym mavzusida ilmiy tadqiqot ishlari olib borgan tilshunoslarning fikrlari tahlil etilgan va o‘rni bilan munosabat bildirilgan. Neym neologizmlarning sohalar kesimida aks etish nisbati o‘rganilib, bu mezon tarmoqlarning innovatsiyalarni qabul qilish imkoniyatiga qarab belgilanishi e’tirof etilgan. Nomning leksikadan munosib o‘rin olishida unga qo‘yiladigan talablar aniqlashtirilgan. Yaratiladigan nom o‘zi nomlayotgan obekt yoki mahsulot haqida muhim axborotni yetkaza olishi, tilning fonetik, leksik, morfologik meyorlariga to‘la javob berishi dalillangan.
#leksika #ijtimoiy taraqqiyot #neym neologizm #ergonim #o‘zlashma so‘z
Maqolada an’anaviy lug‘at va elektron lug‘atdan foydalanishining ijobiy hamda salbiy tomonlari mavjudligi haqida so‘z boradi. Amaliy tilshunoslikda elektron lug‘atga bo‘lgan ehtiyoj dinamikasi o‘sib borar ekan. Ularda ma’lum konsepsiyalarni shakllantirishga talab kuchayadi. Bu, ayniqsa, chet tillarini o‘rganish jarayonida etolon tilda mavjud bo‘lgan so‘z shakllarining to‘g‘ri qo‘llanilishiga xizmat qiladi. Shuningdek, maqolada lug‘atlarni alohida sohalarga ajratish, ularni elektron lug‘at shakliga keltirish jarayonlari aks ettirilgan.
#korpus #elektron #Kompyuter lingvistikasi #Elektron leksikografiya #denotatsiya #algoritim #lug‘at #analizator #kompyuter leksikografiyasi
Muayyan til predmetining konnotatsiyalariga uning dennotatsiyalaridan farqli ravishda turli madaniy, ekologik, ijtimoiy, diniy va siyosiy omillar katta ta’sir ko’rsatadi. Shunga ko’ra lingvistik elementlarning konnotatsiyalarining har qanday tahlili tilga xos parametrlarni tushunish va tillar o’rtasidagi nolingvistik o’xshashlik va farqlarni aniqlash uchun tushuncha beradi. Ornitinimlarning metaforik qo’llanilishini o’rganish inson xususiyatlarining aniqlash uchun o’ziga xos xayvon atamalarining konnotatsiyalariga murojaat qiladigan tilga xos madaniy modellarni yoritishi mumkin. Qushlarning nomlari metaforalaridan foydalanishni tahlil qilish, odatda muayyan jamiyatning hukmron madaniy modeli haqida muhim tushunchaga ega bo’lishga olib keladi. Ushbu maqolada mazkur masalalarda fikrlar keltirilib, ornitonimlarning ikki tildagi qo’llanilishi xususiyatlari farqlilik va o’xshashlik jixatidan tahlil etiladi.
#tahlil #semantika #leksema #til #pragmatic #lingvistika #ornitonim #qiyos
Maqolada oila muhitida bolalar nutqining shakllanishiga oid muammolar hamda ularning muloqotini o‘rganishga doir olimlarning izlanishlaridan namunalar bayon etilgan. Asosan, real hayotda uchrab turadigan voqea-hodisalar asnosida bolalar nutqidagi o‘ziga xosliklar, rivojlanishidagi jarayonlar, turli tashqi hamda ichki ta’sirlar to‘g‘risida ba’zi fikr-mulohazalar aytib o‘tilgan. Jumladan, Oilada bolaning nutqini o‘rganish, turli tajribalar o‘tkazish, uning ijtimoiy-psixologik xususiyatlari bilan bog‘liq muommolarni tahlil qilish uzoq davrdan buyon turli soha vakillarini qiziqtirib kelgan, lekin, shunga qaramay, bu yo‘nalish hozirgacha to‘liq o‘rganilmadi, tadqiq etilmadi.
#oila #muloqot #jamiyat #omil #yosh avlod #bolalar nutqi #ijtimoiy hayot #nutqiy muloqot #aqliy faoliyat
Mazkur maqolada so‘roq gaplarning bir turi hisoblangan alternativ so‘roq gaplarning semantik-struktur belgilarini yoritish bilan birga, ularning mazmuniy va uslubiy jihatdan tasnifi asoslari ko‘rsatib o‘tilgan. Mazmuniy jihatdan alternativ so‘roq gaplar turlicha bo‘lishi kuzatiladi. Qo‘yilayotgan so‘roqning mavzusi va mazmuniy xarakteriga ko‘ra alternativ so‘roq gaplarni quyidagi turlarga bo‘lib tasnif qilindi: oddiy (emotsional bo‘yoqqa ega bo‘lmagan) alternativ so‘roq gaplar, fikriy murakkablashgan (hissiy-ta’siriy, badiiy-estetik va stilistik bo‘yoqqa ega bo‘lgan) alternativ so‘roq gaplar, oddiy alternativ so‘roq gaplarda so‘zlovchining ichki his tuyg‘ulari ifoda etilmaydi va chuqurlashtirilmaydi. Ularni uslubiy jihatdan neytral shakllangan gaplar sifatida ham baholash mumkin. Alternativ so‘roqning xarakterli jihati, so‘roq gaplarning boshqa turlaridan farqli o‘laroq, alternativ so‘roqqa “ha”, yoki “yo‘q”, deb javob berib bo‘lmaydi. Alternativ so‘roq gaplar tahlilida shunga alohida e’tibor qaratish lozimki, ularda aniq kontekst yoki nutqiy vaziyatning aniqligi, kommunikativ shart-sharoit, nutq qatnashchilari miqdori kabilar tadqiqotchining diqqat markazida bo‘lishi zarur, chunki mazkur jihatlar alternativ so‘roq gaplarning shakllanishi, mazmuni, badiiy-estetik tomonlari va uslubiy jihatlariga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
#grammatika #kontekst #lingvistika #alternativ so‘roq #semantik-struktur aspekt #punktuatsiya #prosodika #ritorika #emotsional-estetik #ruhiy-psixologik xarakter
Diskurs – matndan ko’ra kengroq tushuncha bo’lib, bir vaqtning o’zida ham tilga xos jarayondan, hamda shu jarayonning natijasi bo’lmish matndan iborat bo’ladi. Diskurs so’zi zamirida nutqning barcha kognitiv-kommunikativ funktsiyalarini tushunish yotadi. Bundan ko’rinib turibdiki diskurs ham jarayon, ham matndir. Matnning turg’un, tayyor mahsulot, diskursning esa kechayotgan nutqiy muloqot jarayoni sifatida talqin qilinishi ularning keskin farqlanishiga sabab bo’ladi. Lingvistik adabiyotlarda “diskurs” terminining qat’iy bir ma’nosi yo’q, u ifodalaydigan hodisalar diapazoni juda keng, ya’ni “matnning qismi” dan yaxlit “nutq”gacha bo’lgan hodisalarni ifodalash uchun ishlatiladi.
#diskurs #matn #kommunikatsiya #termin #diskursiv tahlil #muloqot jarayoni #monologik jumla #kognitiv tilshunoslik #prozaik strofa #murakkab sintaktik butunlik #matn komponenti
Maqolada til o`ganuvchilarga ularning ikkinchi tillari qanday ta’sir ko’rsatishi ilmiy tadqiqot natijalariga asoslangan holda tadqiq etiladi. Samarali va tegishli natijalarga erishish uchun anketa va intervyu tadqiqot usullaridan foydalaniladi.
Tadqiqot ma’lumotlaridan shunday xulosa qilish mumkinki, multilingualism til o`rganuvchilarga aqliy yengillik berishdan tashqari, ko`pchilik tillar leksik va grammatik jihatdan bir-biriga yaqin va ko`plab o`xshashliklarga ega, shuning uchun bu omil til o`rganuvchilarga yangi tilni o`rganishda ko`plab qulayliklar yaratishi mumkin.
#monolingual #til o`rganish #ulg`ayish #keys stadi #zamonaviy hayot #bilingvizm #ko`p tilli olam
Ushbu maqolada muallif ta’lim-tarbiya jarayonida o‘quvchilarni zararli axborotlar tahdididan himoya qilishning pedagogik-psixologik xususiyatlari, omillari, o‘quvchilarning axborot savodxonligini shakllantirishda o‘qituvchi va ota-onalarning o‘zaro hamkorlikda tarbiyaviy ishlarni tashkil etish mexanizmlarini tahlil etgan. Shuningdek, maqolada o‘quvchilarni zararli axborotlar tahdididan himoya qilish tizimining profilaktik va natijaviylik komponentlari, o‘quvchilarni zararli axborotlar tahdididan himoyalashda yot ma’lumotlarga nisbatan tanqidiy munosabatda bo‘lish tafakkurni rivojlantirish muammosi tadqiq qilingan.
#internet #ta’lim #axborot #axborot savodxonligi #mediasavodxonlik #zararli axborot #informasion xavfsizlik #informasion madaniyat
Mazkur maqolada mamlakatimizda xotin-qizlarning huquq va manfaatlarini ta’minlash, ular uchun munosib mehnat va turmush sharoitini yaratib berish, qobiliyat va salohiyatini ro’yobga chiqarish, ijtimoiy-siyosiy mavqei va nufuzini ko’tarishning huquqiy jihatlari, ularni ijtimoiy himoya etishdagi qonunchilikning rivojlanishi kabi yo’nalishlar tahlil etilgan.
#fuqarolik jamiyati #demokratik davlat #ijtimoiy soha #Yangi O’zbekiston #jamiyat va davlat boshqaruvi #innovatsion g’oyalar #xotin-qizlar
Dunyoda bir-biriga o‘xshash chehralar, o‘xshash ko‘chalar, o‘xshash ohanglar talaygina. Bu o‘xshashliklar adabiyot dunyosida ham kuzatiladi. O‘xshash nomlar, o‘xshash syujetlar va o‘xshash kechinmalar va hokazolar… Ammo ularning ifoda uslubi, o‘quvchida qoldiradigan taassurotlari o‘zgacha. Bugun o‘xshash mavzudagi o‘xshash kechimalar haqida so‘z yuritamiz. Ushbu maqolada bir mavzu va bir-biriga o‘xshash syujetdagi hikoyalarda tasvirlangan ona obrazi haqida fikr yuritiladi. Har ikki hikoyadagi ona obrazining o‘xshash va farqli jihtlariga e’tibor qaratiladi.
#ifodauslubi #epizodikobraz #onashaxsiyatinishakllantish
Mazkur maqolada ingliz va o‘zbek tilshunosligida maishiy leksika idish-tovoq va oshxona anjomlari tematik guruhining o‘rganilishi tarixi yoritilib, ushbu turkumdagi leksemalarning aniq yo‘nalishlarda tadqiq etilayotganligi misollarda izohlangan.
Tilshunoslikda leksik birliklarni har tomonlama tadqiq etish, ularni til sistemligi va alohida leksik-semantik guruhlarni tashkil etuvchi so‘zlar orasidagi ichki munosabatlarni chuqur o‘rganish muhim ahamiyat kasb etishi, tilshunosligida maishiy leksikani tashkil etuvchi til birliklarining etimologiyasi, yasalishi, sinxron va diaxron holati, struktur-semantik, lingvomadaniy va lingvokognitiv tadqiqi aniq tillar misolida o‘rganilib, qator ilmiy natijalarga erishilganligi, bu sohada shug‘ullanuvchi o‘zbek va ingliz tilshunoslarining ilmiy ishlari tahlili, ularning har xil nuqtai nazarlarini o‘rganish haqida fikr boradi.
Ilmiy tadqiqotda tahlilga tortilgan har bir leksik birlikning til tarixiy manbalarida uchrashi, ma’nolari, shuningdek bu nomning obyektdagi turkiy tillar shevalaridagi variantlari, sohalarga xos nomlarning ishtirokida hosil bo‘lgan frazeologik iboralar, onomastik holatlarga ham e’tibor qaratilgan. Nomlarning etimologiyasi, ularning atalish usullari, fonetik, leksik-semantik va grammatik xususiyatlarn hamda ular orasida morfologik va sintaktik nuqtai nazardan yasalgan so‘zlar, so‘z birliklari ham ishda atroflicha yoritilgan
#узбекский #язык #лексика #английский #тематическая группа #названия блюд #бытовая лексика
Мақолада Нодира лирикасининг бадиият олами асосларининг генезиси диний-маърифий, фалсафий-тасаввуфий масалалар экани кўрсатиб берилади. Нодира шеъриятининг юзага келишида диний-маърифий, фалсафий-тасаввуфий ғоялар ижодий таъсир кўрсатгани шеърияти мисолида очиб берилган.
#Ғоя #анъана #образ #фалсафий #ахлоқий #салаф #халаф #диний #маърифий #тасаввуфий