TURKISTON JADIDLARINING AFG‘ONISTON VA OZARBAYJON MA’RIFATPARVARLARI BILAN MADANIY ALOQALARI

To`liq ma`lumot

Annotatsiyalar


  • Ўзбек

    Turkiston, Afg‘oniston va Ozarbayjon xalqlari qadimdan til, din, madaniyat va qadriyatlar jihatdan bir-birlari bilan juda yaqin bo‘lganlar. Millatimiz oydinlari XX asr boshlarida bu ikki mamlakatning hur fikrli, taraqqiyparvar va millatparvar ziyolilari bilan madaniy-maʼrifiy aloqalarni yo‘lga qo‘ydilar. Ushbu maqolada Turkiston jadidlarining Afg‘oniston va Ozarbayjon taraqqiyparvarlari bilan matbuot ishlarini tashkil etish, teatr faoliyatni yo‘lga qo‘yish hamda rivojlantirish borasida hamkorliklari masalalalari tahlil qilinadi. Tarixiylik tamoyili, tizimlilik, qiyosiy tahlil usullaridan foydalanilgan.

    Turkiston jadidlarining Afg‘oniston va Ozarbayjon taraqqiyparvarlari bilan adabiyot, matbuot, teatr sohasidagi hamkorliklari yo‘lga qo‘yilgan. Turkiston jadidlaridan Sharifjon So‘fizoda, Abdurauf Fitrat, Sadriddin Ayniy, Zuhriddin Fathiddinzodalarning ta’lim-tarbiya, maorif, milliy ozodlik g‘oyalarini targ‘ib qilishga bag‘ishlangan maqolalari Afg‘onistondagi “Siroj ul axbor afg‘oniya” gazetasida nashr qilingan bo‘lsa, afg‘on ma’rifatparvarlarining maqolalari “Samarqand” gazetasida chop etilgan. Ozarbayjon-o‘zbek oydinlari xalqqa ilmiy rivojlanish va ozodlik uchun kurash g‘oyalarini teatr orqali yetkazish yo‘lida birlashdilar. 

    Ushbu davlatlar taraqqiyparvarlarining teatrchilik va matbuotchilikdagi hamkorliklar natijasida o‘zbek, ozarbayjon, afg‘on xalqlari bir-birlarining ijtimoiy turmushlari hamda madaniyatlaridan xabardor bo‘ldilar.

    Kalit so'z: #maktab #ozodlik #maorif #darslik #islohot #jadid #gazeta #matbuot

  • Русский

    Народы Туркестана, Афганистана и Азербайджана с древних времен были очень близки друг другу по языку, религии, культуре и ценностям. В начале ХХ века представители интеллигенции нашего народа установили культурно-просветительские связи со свободомыслящими, прогрессивными и националистически настроенными просветителями этих двух стран. В данной статье анализируются вопросы сотрудничества туркестанских джадидов с просветителями Афганистана и Азербайджана в организации работы прессы, налаживании и развитии театральной деятельности.

    В статье были использованы принципы историзма, методы системности, сравнительного анализа. Налажено сотрудничество туркестанских джадидов с прогрессистами Афганистана и Азербайджана в области литературы, печати, театра. Статьи таких туркестанских джадидов, как Шарифджон Суфизода, Абдурауф Фитрат, Садриддин Айни, Зухриддин Фатхиддинзода, посвященные пропаганде идей воспитания и образования, просвещения и национального освобождения были опубликованы в газете «Сирож аль-Ахбор Афгания» в Афганистане, а статьи афганских просветителей были изданы в газете “Самарканд”. Азербайджанские и узбекские просветители объединилась, чтобы через театр донести до народа идеи научного прогресса и борьбы за свободу

    В результате сотрудничества прогрессистов этих стран в сфере театра и печати, узбекский, азербайджанский и афганский народы познакомились с общественной жизнью и культурой друг друга.

    Kalit so'z: #maktab #ozodlik #maorif #darslik #islohot #jadid #gazeta #matbuot

  • English

    The peoples of Turkestan, Afghanistan and Azerbaijan have been very close to each other in terms of language, religion, culture and values since ancient times. At the beginning of the 20th century, the luminaries of our nation established cultural and educational relations with free-thinking, progressive and nationalist intellectuals of these two countries. This article analyzes the issues of cooperation between Turkestan jadids and the progressives of Afghanistan and Azerbaijan in organizing press work, establishing and developing theater activities.

    The principle of historicity, systematicity, comparative analysis methods were used in the research. Cooperation between Turkestan jadids and the progressives of Afghanistan and Azerbaijan in the fields of literature, press, and theater was established. The articles of Sharifjan Sofizoda, Abdurauf Fitrat, Sadriddin Ainiy, Zuhriddin Fathiddinzade from Turkestan, devoted to the promotion of the ideas of education, education, and national liberation, were published in the newspaper “Siroj ul Akhbar Afganiya” in Afghanistan, while the articles of Afghan intellectuals It was published in “Samarkand” newspaper. Azerbaijani-Uzbek intellectuals united to convey the ideas of scientific development and struggle for freedom to the people through theater. The Uzbek, Azerbaijani, and Afghan peoples became aware of each other's social life and culture as a result of the theater and press cooperation of the intellectuals of these countries.

    Kalit so'z: #maktab #ozodlik #maorif #darslik #islohot #jadid #gazeta #matbuot

Hujjatni onlayn ko'rish


Kutilmoqda

Foydalanilgan adabiyotlar


Havola nomi

1

1. Р. Иномхўжаев. Афғонистон маърифатпарварлик адабиëти очерклари. Тошкент. 1999. – Б. 43. (R. Inomkhojaev. Essays on Afghan Enlightenment Literature. Tashkent. 1999. – P. 43.).

2

2. “Сирож ул ахбор афғония” газетаси. 1914 йил 9 июл. (“Siroj ul akhbar afghaniya” newspaper. July 9, 1914.)

3

3. Ҳаким Бухорий. Ёд бод // “Сирож ул ахбор афғония” газетаси. 1914 йил 12 январ. (Hakim Bukhari. Yod bod // “Siroj ul akhbar afghaniya” newspaper. January 12, 1914.)

4

4. Р. Иномхўжаев. Сўфизода ва Афғонистон // “Шарқ машъали” журнали. 1993. № 1 – 3. – Б. 25. (R. Inomkhojaev. Sufizoda and Afghanistan // “Sharq Mashali” magazine. 1993. No. 1-3. – P. 25.).

5

5. Cўфизода. Дар маъюси як умид // “Сирож ул ахбор афғония” газетаси. 1916 йил 4 май. So‘fizoda. (Dar mayusi yak umid // “Siroj ul akhbar afghaniya” newspaper. May 4, 1916.)

6

6. Фитрат. Тараққий ва тажаддуд // “Сирож ул ахбор афғония” газетаси. 1913 йил 15 ноябр. (Fitrat. Progress and Tajaddud // “Siroj ul akhbar afghaniya” newspaper. November 15, 1913.)

7

7. Зуҳриддин Фатҳиддинзода. Мулла ва тараққиёт тарафдори орасидаги сўзлашув // “Сирож ул ахбор афғония” газетаси. 1914 йил 1 май. (Zuhriddin Fathiddinza. A conversation between a mullah and a supporter of development // “Siroj ul akhbar afghaniya” newspaper. May 1, 1914.)

8

8. Содиқ. Шогирд ва домла орасидаги сўзлашув // “Сирож ул ахбор афғония” газетаси. 1914 йил 27 июл. (Sodiq. A conversation between a student and a teacher // “Siroj ul akhbar afghaniya”newspaper. July 27, 1914.)

9

9. Р. Иномхўжаев. Сўфизода ва Афғонистон // “Шарқ машъали” журнали. 1993. 1 – 3-сонлари. – Б. 26. (R. Inomkhojaev. Sufizoda and Afghanistan // “Sharq Mashali” magazine. 1993. Nos. 1-3. – P. 26.).

10

10. Микаилов Ш. Азербайджанский мудрец из Самарканда // журнал «ИРС – Наследие». 2005, № 1. – C. 12-15. (Mikailov Sh. Azerbaijani mudrets from Samarkand // magazine "IRS - Nasledie". 2005, No. 1. – P. 12-15.).

11

11. Б. Ҳасанов. Мунаввар Қори Абдурашидхоновнинг сиёсий фаолиятига доир // “Мунаввар қори Абдурашидхоновнинг илмий-педагогик мероси ҳамда Ўзбекистонда таълим тизимини янгилаш ва ривожлантириш муаммолари” мавзуидаги Республика илмий – амалий анжумани материаллари. Тошкент. 2018. – Б. 22. (B. Hasanov. On the political activity of Munavvar Qori Abdurashidkhanov // Materials of the Republican scientific and practical conference on the topic "Scientific-pedagogical heritage of Munavvar Qori Abdurashidkhanov and the problems of updating and developing the education system in Uzbekistan". Tashkent. 2018. – P. 22.).

12

12. Ўзбекистон ФА Тарих институти архиви. П-33391, 18 томлик, 10-том. – Б. 53-55. (Archives of the Institute of History of the FA of Uzbekistan. P-33391, 18 volumes, volume 10. – P. 53-55.).

13

13. Ш.Турдиев. Узбекско – азербайджанские литературные связи начала ХХ века // Страницы азербайджанско – узбекских литературных взаимосвязей. Баку. 1983.- C. 163-173. (Sh. Turdiev. Uzbek-Azerbaijani Literary Relations of the Beginning of the 20th Century // Pages of Azerbaijani-Uzbek Literary Relations. Baku. 1983. – P. 163-173.).

14

14. Г. Алиев. Общность тем и образов братских литератур // Страницы азербайджанско-узбекских литературных взаимосвязей. Баку. 1983. - С. 205 – 217. (G. Aliyev. Commonality of themes and images of fraternal literatures // Pages of Azeri-Uzbek Literary Relations. Baku. 1983. - P. 205 – 217.).

15

15. Əliyev Q. “Molla Nəsrəddin” və Özbək Həyatı // “Azərbaycan”. 1966. № 7. – S. 170-175. (Aliyev G. "Molla Nasreddin" and Uzbek Life // "Azerbaijan". 1966. No. 7. – P. 170-175.).

16

16. Салинзода О. Публитсистикаи Мирзо Джалол Юсуфзода. Душанбе. 2003. – C. 138 (Salinzoda O. Journalism of Mirzo Jalal Yusufzoda. Dushanbe. 2003. – P. 138.).

17

17. Ülvi A. Azərbaycan – Özbək (cığatay) ədəbi əlaqələri. Bakı. 2008. – S. 99-100. (Ulvi A. Azerbaijan - Uzbek (cığatay) literary relations. Baku. 2008. – P. 99-100.)

18

18. Нурджанов Н.Х. История таджикского советского театра (1971 – 1941 гг.). Душанбе. 1967. – C. 20. (Nurdzhanov N.Kh. History of the Tajik Soviet Theater (1971 - 1941). Dushanbe. 1967. – P. 20.).

19

19. А. Алиева. Азербайджанский театр за 100 лет. Баку. 1974. – C. 35. (A. Alieva. Azerbaijan theater for 100 years. Baku. 1974. – P. 35.).

20

20. М. Зейналова. Исторические связи азербайджанского и узбекского народов. Баку. 2017. – C. 56. (M. Zeynalova. Historical ties between the Azerbaijani and Uzbek peoples. Baku. 2017. – P. 56.).

21

21. А. Алиева. Н. Везиров и азербайджанский театр. Баку. 1967. – C. 202. (A. Alieva. N. Vezirov and the Azerbaijani theater. Baku. 1967. – P. 202.).

22

22. Мардикор. Мактуб // “Янги иқбол” газетаси. 1916 йил 10 май. (Mardikor. Letter // “Yeni Ikbal” newspaper. May 10, 1916.)

23

23. С. Атобуллоев. Саидризо Ализода. Душанбе. 1976. – C. 37. (S. Atobulloev. Saidrizo Alizoda. Dushanbe. 1976. – P. 37.).

Ko'rishlar soni: 293
Nashr soni: 2022-6
Nashr sanasi: 15-12-2022
UzSCI tizimida yaratilgan sana: 18-01-2023