Ushbu maqolada ekologiyaga, asosan ichimlik suvini zararli metall ionlari va konserogan moddalar bilan ifloslanish yo‘llari hamda ularni tozalashda foydalaniladigan kimyoviy, fizikaviy, texnologik usullarni afzallik va kamchiliklari haqida ma’lumot berilgan. Bu usullardan sorbsiya jarayoning boshqa usullardan afzalliklari keltirilgan. Shuningdek, mualliflar tamonidan o‘rganilgan suvni zararli moddalardan tozalashda ishlatiladigan biosorbentlar olish sharoitlari va ularning sorbsion xossalari keltirilgan. Biosorbent olishda tabiiy polimer chiqindilari, manbalari va ularni qayta ishlash sharoitlari yoritib berilgan. Sholi qobig‘ini aktiflash, mehnik ishlov berish va uni mochavina bilan modifikatsiyalash mahsulotini boshqa biosorbentlarga nisbatan sorbsion xossalari solishtirilgan. Bundan tashqari, tabiiy polimerlarni manbalariga ko‘ra turlari va ularning sun’iy metall tuzlari eritmalaridan 1 g sorbent uchun sorbsiya miqdorlari keltirilgan. Biomateriallarning sorbsion xossalarini Fredlix va Lingmur izoterma modeli metodlaridan foydalanilgan. Yutilgan metall ioni miqdorini aniqlashda SHIMADZU (UV-1900) spektrofotometrdan foydalanildi.

Ushbu ishda biologik chiqindi polimer hisoblangan soch tolalariga sun’iy eritmalar tarkibidagi qo‘rg‘oshin ionlarini yutilish kinetikasi o‘rganilgan. Bunda psevdo-birinchi va ikkinchi tartibli kinetik modellar yordamida kinetika o‘rganilgan bo‘lib, olingan natijalar faollangan soch tolalariga Pb(II) ionlarini yutilishi psevdo-ikkinchi tartibli kinetik modelga bo‘ysunishini ko‘rsatdi. Qo‘rg‘oshin maksimal yutilish sig‘imi 76,125 mg/g ni tashkil qilgan. Muvozanat holatidagi adsorbsiya mexanizmini ifodalash uchun Lengmyur va Freundlix izoterma modellaridan foydalanildi. Olingan natijalar asosida hisoblab topilgan izoterma parametrlari (R2=0,9333 va R2=0,9281) qiymati barcha izoterma modellariga mos kelganligi aniqlandi. Freundlix parametrlari qiymatiga ko‘ra n=2,74 bo‘lib, bu esa sorbsiya yuqori darajada borganligini ko‘rsatadi. Lengmyur tenglamasi bo‘yicha korrelatsion koeffitsiyenti R2 qiymati Pb(II) ionlari uchun 0,9333 ga teng va konsentratsiya o‘zgarishi adsorbsiya jarayoni Lengmyur monomolekulyar adsorbsiya nazariyasiga bo‘ysunishini (RL - qulay bo‘lishi) ko‘rsatadi. Bu esa faollangan soch tolalariga Pb(II) ionlari sorbsiyalanishini ko‘rsatadi.

Ushbu maqolada chiqindi maxsulotlardan biosorbentlar ularni hossalari haqida qisqacha ma’lumot keltirilgan. Keltirilgan biosorbentlarga kimyoviy tarkibi o‘xshash va modifikatsiyalashga qulay funksiyanal guruhlarga ega sholi qobig‘ini mochovinaning suvli eritmada modifikatsiya sharoitlari keltirilgan. Mexnik tozalangan sholi qobig‘i, aktiflangan sholi qobig‘i hamda modifikatsiyalangan sholi qobig‘i namunalari tarkibi element analiz tahlili o‘tkazildi. Olingan biosorbentni fizik-kimyoviy xossalari o‘rganildi. Biosorbentni Ni(II) ionini statik sharoitda suniy eritmadan yutish maksimal miqdori 245.8 mg/g ekanligi aniqlandi. Eritma konsentratsiyasi, sorbsiya davomiyligi va haroratning sorbsiya jarayoniga ta’siri o‘rganildi. Biosorbentning metall ionilarini yutgan miqdori, eritmalarning UV-spektrofotometrdagi dastlabki va sorbsiyadan kiyingi nur sindirish ko‘rsatgichlarini eritma kansentratsiyasiga bog‘liqlik grafigi asosida xisoblab topildi. Aniqlangan metall ionlarining sorbent tomonidan yutilish kinetikasini o‘rganib, sorbsiya jarayoni psevdo-birinchi tartibiliy (R²=0.8132) va psevdo-ikkinchi tartibiliy (R²=0.999) kinetik modellari aniqlandi. Bundan sorbsiya jarayoni psevdo-ikkinchi kinetik modelga bo‘ysunishi aniqlandi.