O‘ZBEK XALQI DUNYOQARASHIDA HAYVONLAR BILAN BOG‘LIQ TASAVVURLARNING IJOBIY VA SALBIY JIHATLARI

Full information

Annotations


  • Ўзбек

    Ushbu maqolada Farg‘ona vodiysi aholisi dunyoqarashida jonivorlarga nisbatan dunyoqarashning ijobiy va salbiy jijatlari shakllanishining tarixiy ildizlari va etnoijtimoiy omillari yoritilgan. Hususan, vodiy aholisi turmush tarzining asosini tashkil etuvchi uy hayvonlari bilan bog‘liq tasavvurlarining hozirgi kundagi holati, uning asoslari hamda dunyoqarashdagi o‘ziga xosliklari ochib berilgan. Shu bilan birgalikda eng qadimiy diniy dunyoqarashlardan to islom diniy asoslarigacha bo‘lgan tasavvurlarning o‘zaro qorishuvi va uyg‘unlashuvi ko‘rsatib berilgan. Bundan tashqari chorvachilik va dehqonchilik bilan shug‘ullanuvchi aholi vakillari turmush tarzida hayvonot olamiga nisbatan shakllangan dunyoqarashning aks etishi tahlil qilingan. Shu kabi turli ishonch elementlari haligacha saqlanib kelishi sabablari, ularning o‘zaro bog‘liqligi va farqli jihatlari solishtirilgan.

    Maqolada shuningdek o‘zbek oilasida farzand tarbiyasidagi hayvonot olami bilan bog‘liq tasavvurlarning ayrim qoldiqlari yoritilgan bo‘lib, muallif ushbu materiallarni dala tadqiqoti jarayonida to‘plashga erishgan hamda tahlil etgan. Asrlar davomida yig‘ilgan xalq bilimlarining dunyoqarashdagi ifodalanishi hamda lokal hususiyatlari ajratib berilgan. Farg‘ona vodiysing uch xil jug‘rofiy muhitga ega qismlarida istiqomat qiluvchi aholi dunyoqarashidagi hayvonot olami bilan bog‘liq tasavvurlar solishtirilgan.

    Tags: #Avesto #Teshiktosh #Takatosh #Qorong‘usoy #Qarnob #Zarautsoy #Sarmishsoy #Aravon #Varaxran

  • English

    В данной статье выделены исторические корни и этносоциальные факторы формирования положительных и отрицательных сторон мировосприятия по отношению к животным в мировоззрении жителей Ферганской долины. В частности, выявляется современное состояние представлений жителей долины о домашних животных, составляющих основу их образа жизни, их основы и особенности в мировоззрении. При этом показано смешение и согласование идей древнейших религиозных мировоззрений с религиозными основами ислама. Кроме того, анализируется образ жизни представителей населения, занимающихся животноводством и земледелием. Сравниваются причины сохранения таких разных элементов доверия, их взаимозависимость и различия.

    В статье также освещаются некоторые пережитки представлений, связанных с животным миром, в воспитании детей в узбекской семье, и эти материалы удалось собрать и проанализировать автору в ходе полевых исследований. Различают выражение накопленных веками знаний народа в мировоззрении и местных особенностях. Сравниваются взгляды населения, проживающего в Ферганской долине с тремя различными географическими средами.

    Tags: #Avesto #Teshiktosh #Takatosh #Qorong‘usoy #Qarnob #Zarautsoy #Sarmishsoy #Aravon #Varaxran

  • English

    This article highlights the historical roots and ethno-social factors in the formation of positive and negative aspects of the worldview in relation to animals in the worldview of the inhabitants of the Ferghana Valley. In particular, the current state of the ideas of the inhabitants of the valley about domestic animals, which form the basis of their way of life, their foundations and features in the worldview, reveals. At the same time, the mixing and coordination of the ideas of the most ancient religious worldviews with the religious foundations of Islam shows. In addition, the lifestyle of the population involved in animal husbandry and agriculture analyses. The reasons for maintaining such different elements of trust, their interdependence and differences are compared.

    The article also highlights some of the survivals of ideas related to the animal world in the upbringing of children in the Uzbek family, and these materials were collected and analyses by the author in the course of field research. Distinguish the expression of the knowledge accumulated over the centuries of the people in the worldview and local characteristics. The views of the population living in the Ferghana Valley compared with three different geographical environments.

    Tags: #Avesto #Teshiktosh #Takatosh #Qorong‘usoy #Qarnob #Zarautsoy #Sarmishsoy #Aravon #Varaxran

Authors


Azizov A.A.

1   O‘zRFA

View document online


Waiting

References


Name of reference

1

1. Anne Marie de Malifijt. Religion and culture. New York. The McMillan Company. London. Collier McMillan Limited. 1989. P. 111.

2

2. Berezkin Yu.E. Folklore parallels between siberia and south asia and the mythology of the eurasian steppes. // Archaeology Ethnology & Anthropology of Eurasia 40/4 (2012). P. 149.

3

3. Billie Jean Collins. A history of animal World in the Ancient Near East. BRILL. LEIDEN, BOSTON, KOLN, 2002. P. 63.

4

4. Hilda Ellis Davidson. The Lost Beliefs of Northern Europe. Routledge. Taylor & Francis e-Library, 2003. P. 74.

5

5. Ismailov A. Totemic foundations of the Uzbek anthroponomy. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi / 2014-2 (Temmuz-Aralık). 316 p.

6

6. Kira van Dausen. The Flying tiger. Woman shamans and storytellers of the Amur. Montreal & Kingston, London, Ithaca. McGill-Queen’s University Press. 2001. P. 110.

7

7. Namu Jila. Myths and Traditional Beliefs about the Wolf and the Crow in Central Asia. Examples from the Turkic Wu-Sun and the Mongols. // Asian Folklore Studies. Volume 65, 2006. P. 164.

8

8. Авеста русских переводах (1861­1996). Составления, общая редакция, примеч., справ. разд. И.В. Рака ­ СПб, Нева, 1997. 14­бет.

9

9. Авесто: Яшт китоби/М.Исҳоқов таржимаси. Тошкент: Шарқ, 2001. Б. 96.

10

10. Азбелев П.П. Древние кыргызы. Очерки истории и археологии. http://kronk.narod.ru/mono/mono.htm С. 104.

11

11. Анорбоев А., Исломов У., Матбобоев Б. Ўзбекистон тарихида қадимги Фарғона. Т., Фан, 2001. Б. 9.

12

12. Археология Центральной Азии: архивные материалы. Том I. / Соколовская Л.Ф. Неглазурованная керамика средневекового Самарканда как фактор экономики городского ремесла (по материалам городища Афрасиаб конца VII - начала ХIII в.). - Самарканд: МИЦАИ, 2015. С. 62.

13

13. Археология Центральной Азии: архивные материалы. Том I. / Соколовская Л.Ф. Неглазурованная керамика средневекового Самарканда как фактор экономики городского ремесла (по материалам городища Афрасиаб конца VII - начала ХIII в.). - Самарканд: МИЦАИ, 2015. С. 68-69.

14

14. Ахмет Токтабай. Культ коня у казахов. Алматы. КазИздат, 2004. С. 20.

15

15. Аширов А. Ўзбек халқининг қадимий эътиқод ва маросимлари. - Т.: Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси нашриёти, 2007.

16

16. Байпаков К.М., Терновая Г.А. О мифологических животных и «зооморфном коде» вселенной по материалам коллекции художественного металла из средневекового города Невакет. // Известия НАН РК. Серия общественных наук. 2006. №1. С. 109.

17

17. Бессонова С.С. Религиозные представления скифов. Киев. Наукова Думка. 1983. С. 33.

18

18. Гулямов Я., Мухаммеджанов А.Р. Достижения советской археологии в Узбекистане. // Общественные науки в Узбекистане. 1967. №11. С. 48.

19

19. Гумилев Л.Н. Қадимги турклар. Т., Фан, 2007. Б. 27.

20

20. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани Учтепа қишлоғи. 2018. Шомуродов Миркомил 1963 йил.

21

21. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани Учтепа қишлоғи. 2018. Хакимов Мамасоли 1966 йил.

22

22. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани Учтепа қишлоғи. 2018. Шомуродов Миркомил 1963 йил.

23

23. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани Учтепа қишлоғи. 2018 йил. Хакимов Мамасоли 1965 йил.

24

24. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани Ширмонбулоқ қишлоғи. 2018.

25

25. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани Ширмонбулоқ қишлоғи 2018 йил. Жалолова Дилбархон 1942 йил.

26

26. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани Ширмонбулоқ қишлоғи 2018 йил. Аҳмадалиев Абдуқаххор 1954 й.

27

27. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани Ширмонбулоқ қишлоғи. 2018 йил. Холиқулов Хорунбой 1928 й.

28

28. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани. 2018 йил.

29

29. Дала ёзувлари. Андижон вилояти Булоқбоши тумани. 2018 йил. Сулаймонов Иброҳимжон 1940 йил.

30

30. Дала ёзувлари. Фарғона вилояти Марғилон шахри 2019 йил.

31

31. Дала ёзувлари. Фарғона вилояти Олтиариқ тумани Қапчуғай қишлоғи. 2019 йил.

32

32. Дала ёзувлари. Фарғона вилояти Олтиариқ тумани Қапчуғай қишлоғи. 2019 йил. Алимқулов Одилжон 1949 йил.

33

33. Дала ёзувлари. Фарғона вилояти Олтиариқ тумани Полосон қишлоғи. 2017 йил. Қодиров Турсунпўлат 1938 й.

34

34. Дала ёзувлари. Фарғона вилояти Олтиариқ тумани Полосон қишлоғи. 2017 йил.

35

35. Дала ёзувлари. Фарғона вилояти Олтиариқ тумани Тинчлик шахарчаси. 2018 йил.

36

36. Дала ёзувлари. Фарғона вилояти Олтиариқ тумани. 2017 йил.

37

37. Дала ёзувлари. Фарғона вилояти Фарғона шахри. 2018 йил.

38

38. Дала ёзувлари. Фарғона шахри 2017.

39

39. Дудин А. Височные подвески – «бараньи рога» и некоторые вопросы мировоззрения ранних кочевников степей Восточной Европы (IX–VII вв. до н.э.) // Актуальні проблеми … 2009. – Вип. 12. С. 8-9.

40

40. Кармышева Б.Х. Очерки этнической истории Южных районов Таджикистана и Узбекистана. – М., Наука, 1972. С. 77.

41

41. Кармышева Б.Х. Узбеки-локайцы Южного Таджикистана. Сталинабад, Издательство Академии наук Таджикиской ССР, 1954.

42

42. Липец Р.С. «Лицо волка блогословенно…» (Стадиальные изменения образа волка в тюрко-монгольском эпосе и генеалогических сказаний). С. 123-124.

43

43. Маликов А.М. Тюркские этнонимы и этнотопонимы долины Зарафшана. – Т., Муҳаррир нашриёти, 2018. С. 57.

44

44. Маҳмуд Қошғарий. Девону луғотит турк. I том. Т., Ўзбекистон Фанлар академияси нашриёти, 1960. Б. 89-91.

45

45. Потапов Л.П. Волк в старинных народных поверьях и приметах узбеков / Краткие сообщения (института этнографии имени Миклухо-Маклая), Издательство Академии Наук СССР. – М., 1958. С. 142.

46

46. Снесарев Г.П. Реликты домусульманских верований и обрядов у узбеков Хорезма. - М.: Наука, 1969, С. 311.

47

47. Снесарев. Г.П. Хоразмские легенды как источник по истории религиозных культов Средней Азии. М., Наука. 1983. С.155.

48

48. Соколова З.П. Культ животних в религиях. М., “Наука”, 1972. С. 64.

49

49. Текеева Л.К. Культ волка в традиционных представлениях тюркоязычных народов Северного Кавказа. // Вестник Пермского университета 2012. Выпуск 3 (20). С. 38.

50

50. Тревер К.В. Сэнмурв-Паскудж, собака-птица. // Л.: Государственный Эрмитаж. 1937. С.9.

51

51. Тюлюш А.Ч. История бытования тамговых знаков у тюрков Саяно-Алтая. // Вестник Томского государственного университета. 2016. № 411. С. 159.

52

52. Шер Я.А. Петроглифы Средней Азии. М., Наука. 1980. С. 87.

View count: 278
Number of edition: 2022-6
Date of publication: 15-12-2022
Date of creation in the UzSCI system: 18-01-2023