Turkiston, Afg‘oniston va Ozarbayjon xalqlari qadimdan til, din, madaniyat va qadriyatlar jihatdan bir-birlari bilan juda yaqin bo‘lganlar. Millatimiz oydinlari XX asr boshlarida bu ikki mamlakatning hur fikrli, taraqqiyparvar va millatparvar ziyolilari bilan madaniy-maʼrifiy aloqalarni yo‘lga qo‘ydilar. Ushbu maqolada Turkiston jadidlarining Afg‘oniston va Ozarbayjon taraqqiyparvarlari bilan matbuot ishlarini tashkil etish, teatr faoliyatni yo‘lga qo‘yish hamda rivojlantirish borasida hamkorliklari masalalalari tahlil qilinadi. Tarixiylik tamoyili, tizimlilik, qiyosiy tahlil usullaridan foydalanilgan.

Turkiston jadidlarining Afg‘oniston va Ozarbayjon taraqqiyparvarlari bilan adabiyot, matbuot, teatr sohasidagi hamkorliklari yo‘lga qo‘yilgan. Turkiston jadidlaridan Sharifjon So‘fizoda, Abdurauf Fitrat, Sadriddin Ayniy, Zuhriddin Fathiddinzodalarning ta’lim-tarbiya, maorif, milliy ozodlik g‘oyalarini targ‘ib qilishga bag‘ishlangan maqolalari Afg‘onistondagi “Siroj ul axbor afg‘oniya” gazetasida nashr qilingan bo‘lsa, afg‘on ma’rifatparvarlarining maqolalari “Samarqand” gazetasida chop etilgan. Ozarbayjon-o‘zbek oydinlari xalqqa ilmiy rivojlanish va ozodlik uchun kurash g‘oyalarini teatr orqali yetkazish yo‘lida birlashdilar. 

Ushbu davlatlar taraqqiyparvarlarining teatrchilik va matbuotchilikdagi hamkorliklar natijasida o‘zbek, ozarbayjon, afg‘on xalqlari bir-birlarining ijtimoiy turmushlari hamda madaniyatlaridan xabardor bo‘ldilar.